Matka Boża Nieustającej Pomocy

Przesłanie ikony Matki Bożej Nieustającej Pomocy

Przesłanie ikony Matki Bożej Nieustającej Pomocy

Temat ikony koncentruje się na Męce krzyżowej, która czeka Jezusa. Obraz przedstawia cztery postaci: Dzieciątko Jezus, Dziewicę Maryję oraz 2 archaniołów. Niesione przez Archaniołów narzędzia przypominają, że Dzieciątko Jezus czeka kiedyś straszna śmierć krzyżowa. Historia ikony sięga być może nawet XII wieku. Nic nie wiadomo o jej autorze, gdyż ikon zwykle nie oznacza się autografem czy adnotacją o miejscu czy dacie powstania. Nie jest wykluczone, że Autor obrazu był mnichem z świętej góry Athos. Ikona Matki Bożej Nieustającej Pomocy została napisana na desce o wymiarach 41,5 x 54 cm. Aniołowie to św. św. Michał Archanioł (z lewej strony) i św. Archanioł Gabriel (ze strony prawej). Nad tymi anielskimi postaciami widnieją podpisy OAM i OAΓ.

Archaniołowie są ubrani w zielony i czerwony płaszcz. Zielona barwa w sztuce ikonografii symbolizuje wegetację roślinną, żyzność, młodość; tym kolorem oznaczana są szaty męczenników, których krew żywi Kościół. Czerwień jest kolorem krwi, oznacza życie, siły witalne i piękno. Skrzydła aniołów symbolizują oderwanie od wszystkiego, co ziemskie. Są też nawiązaniem do roli aniołów jako posłańców Boga. Św. Archanioł Gabriel niesie krzyż i cztery gwoździe, narzędzia Męki Pańskiej. Nawiązuje to do słów Pisma świętego, śmierci krzyżowej Jezusa Chrystusa (J 19, 17-20). św. Michał Archanioł trzyma naczynie napełnione żółcią, którą żołnierze napoją Jezusa przybitego do krzyża. Niesie także gąbkę z trzciną i włócznię, która przeszyje bok Jezusa po śmierci (Mk 27, 46-48; J 19, 28-37). Dziewica Maryja – Matka Boga – opisana jest znakami ΜΡ – ΘΥ (Maria, Matka Boga).

Głowę Bogurodzicy otacza nimb, zaś na huście widoczny jest ozdobny krzyż i ośmioramienna gwiazda. Prawdopodobnie elementy te zostały domalowane w późniejszym czasie. Gwiazda oznacza wieczne dziewictwo oraz akcentuje rolę Marii jako Gwiazdy, która prowadzi do Jezusa niczym gwiazda betlejemska Mędrców ze Wschodu (Mt 2, 1-2). Maryja jest przedstawiona w czerwonej tunice okrytej granatowym płaszczem z zieloną podszewką. W okresie średniowiecza barwy te przysługiwały wyłącznie rodowi królewskiemu. Bogurodzica prawą dłonią przytrzymuje ręce Jezusa i jednocześnie wskazuje nam Zbawiciela. Jest to ikona typu „Hodigitria” czyli „wskazująca drogę”. Tą Drogą jest Jezus (J 14, 1-7). Oblicze Bogurodzicy jest smutne, ale nie kryje rozpaczy. Wzrok Maryi nie jest skierowany na Jezusa, ale do patrzącego na obraz. Co chce nam powiedzieć? – Na jej twarzy wyrysowuje się wiedza o cierpieniu czekającym Jezusa, ale i wielka ufność oraz bojaźń, jakimi darzy Ona Najwyższego Boga. Czyż nie mamy iść tą drogą całkowitego zawierzenia Bogu? – Jak Maryja, o której mówił prorok Izajasz (Iz 11, 1-2). Cierpienie, które ma dotknąć Jezusa, przepowiedział Maryi Symeon w czasie ofiarowania w świątyni. I nas nie uniknie cierpienie fizyczne i duchowe. Ale te nigdy nie będą tak wielkie, jak Męka Odkupiciela i Ból Tej, którą nowenna nazywa Współodkupicielką (Łk 2, 25-35). W centrum ikony Matki Bożej Nieustającej Pomocy znajduje się Dzieciątko Jezus. Wokół Niego koncentrują się wszystkie postaci obrazu: Aniołowie niosący narzędzia Męki i wskazująca na Niego Maryja. Jezus również przedstawiony jest w stroju o królewskich barwach. Ubrany jest w zieloną tunikę, przepasaną ciemnopomarańczowym pasem i okrytą złotym płaszczem. Kolor zielony jest symbolem męczeństwa, którego krew żywi Kościół. Barwa pomarańczowo-czerwona oznacza żarliwość i oczyszczenie duchowe. Zaś złoto to oznaka świętości i tego, co Boskie i niezniszczalne. Jest też symbolem Nieba oraz przebywania w Królestwie Bożym. Głowa Jezusa otoczona jest złotym nimbem w który wpisany jest krzyż. Z prawej strony widoczne są monogramy ΙC – XC (Jezus Chrystus). Twarz Jezusa jest skierowana do Archanioła Gabriela niosącego Krzyż i gwoździe. To chyba zapowiedź przyszłej Męki spowodowała, że chwyta dłoń swojej Matki. W tej chwili garnie się do Niej jakby szukał duchowego wsparcia i pomocy. Choć na Jego twarzy nie ma przerażenia, gesty ułożenia rąk i spadający z nóżki sandał świadczą o jakiejś trwodze Boga, który stał się Człowiekiem. O trwodze przed Męką, którą ostatni raz będzie przeżywać w Ogrójcu (Mk 14, 32-42). Jeśli dobrze się przyjrzeć, widać, że wzrok Pana Jezusa skierowany jest gdzieś poza obszar ikony, która wyznacza ramy świętości. Czy na zdrajcę Judasza? Czy na ducha nieczystego? Tego możemy się tylko domyślać.

Historia cudownej ikony

Zapewne to Bóg w wyrokach swojej Nieskończonej Miłości tak pokierował losami tej prawosławnej ikony, by zbliżyć do siebie Kościoły Wschodni i Zachodni. A były to losy pełne nagłych zwrotów, „przypadków” a nawet niebiańskich interwencji.

Niektóre szacunki określają czas powstania już na XII wiek. Jednak badanie deski ikony metodą węgla C-14 i promieniami Rentgena wskazuje na okres czasu między 1325 a 1480 rokiem. Badanie to zostało przeprowadzone w trakcie przeprowadzania konserwacji ikony w Muzeum Watykańskim. Analiza pigmentów wykazuje, że farby pochodzą z okresu po XVII wieku. Jest to prawdopodobnie dowód domalowania do obrazu niektórych elementów w tym okresie. Tłumaczy to także syntezę elementów orientalnych i zachodnich, widocznych szczególnie w twarzy Matki Bożej. Przypuszczenia oparte na analizie artystycznej malowidła wskazują, że ikona mogła zostać namalowana w klasztorze Hilmadar na świętej górze Atos albo w Bizancjum. Stamtąd mogła trafić na Kretę. Istnieją bowiem przekazy z 1495 roku, mówiące, że na Krecie oddawano cześć cudownemu wizerunkowi Matki Bożej. Nie wiadomo, czy była to ikona Matki Bożej Nieustającej Pomocy, jednak na tej informacji ślad po cudownej, kreteńskiej ikonie się urywa. Pierwsza historyczna wzmianka o ikonie Matki Bożej Nieustającej Pomocy pojawia się cztery lata później, już w Rzymie.

Wkrótce pojawiają się przekazy o żyjącym w wieku XV kupcu kreteńskim, który wykupił lub wykradł ikonę z jednego ze wschodnich kościołów. Wracając drogą morską do Rzymu, w cudowny sposób uratował się z burzy, co przypisywał opatrznościowej interwencji Madonny z ikony. Na krótko przed śmiercią pozostawił obraz swojemu przyjacielowi z poleceniem oddania go do kościoła. Ten jednak nie wypełnił ostatniej woli zmarłego, gdyż ikona bardzo spodobała się jego żonie. Po pewnym czasie sześcioletniej dziewczynce z tej rodziny przyśniła się Matka Boża z życzeniem, by ikonę umieścić w kościele św. Mateusza Apostoła.

W wiekach XVI i XVII rozpowszechnia się w Rzymie kult do Matki Bożej Nieustającej Pomocy, nazywaną także Matką Bożą Niezawodnej Pomocy, Matką Bożą od św. Mateusza i Matką Bożą Cierpliwego Wspomożenia.

W 1739 roku kościół św. Mateusza Apostoła, w którym znajduje się cudowna ikona z Matką Bożą Nieustającej Pomocy, przejęli augustianie z Irlandii.

W 1798 roku Francuzi pod wodzą marszałka Berthiera zdobyli Rzym. Najeźdźcy wygnali z Rzymu papieża Piusa Vi, zniszczyli około 30-tu kościołów, w tym św. Mateusza i klasztor augustiański. Budynki zostały rozebrane, a cudowna ikona zostaje przeniesiona do kościoła św. Euzebiusza.

W 1819 zakon augustiański przeniósł się do kościoła Santa Maria in Posterula Ikonę MBNP umieszczono w bocznej kaplicy tego kościoła. Ponieważ w ołtarzu głównym znajdował się obraz Matki Bożej Łaskawej, powoli zapomniano o obrazie Nieustającej Pomocy.

W styczniu 1855 w Rzymie zaczyna działać zakon redemptorystów, który wykupuje dom Villa Caserta na via Merulana. W miejscu dawnego kościoła św. Mateusza powstaje nowy kościół ku czci Najświętszego Odkupiciela, dedykowany św. Alfonsowi Marii de Liguori. Pierwsza grupa mężczyzn rozpoczęła swój nowicjat w wigilię Bożego Narodzenia. Jednym z nich był Michał Marchi, który jako ministrant poznał o. Augustyna Orsetti (+ 1853). O. Orsetti był augustianem ze zburzonego klasztoru. Wielokrotnie wspominał Michałowi Marchiemu o zapomnianej ikonie Matki Bożej, mieszczącej się w bocznej kaplicy.

7 lutego 1863 – słynny jezuita, o. Francesco Blosi, w czasie kazania wspomina o ikonie Matki Bożej Nieustającej Pomocy, znajdującej się w dawnym kościele św. Mateusza Apostoła. Podekscytowani redemptoryści rozpoczynają poszukiwania obrazu.

Redemptorystów na ślad ikony naprowadził o. Michał Marchi. Przełożony generalny redemptorystów, o. Mikołaj Mauron (1855-1893), zwrócił się do Papieża Piusa IX z prośbą na przeniesienie ikony Matki Bożej Nieustającej Pomocy do nowo wybudowanego kościoła.

11 grudnia 1865 roku papież Pius IX udzielił zgody na prośbę o. Maurona notując: „Kardynał Prefekt Propagandy wezwie Przełożonego wspólnoty Matki Bożej z Posterula i przekaże mu, że jest naszym pragnieniem, aby obraz Najświętszej Maryi, do którego odnosi się ta prośba, został na nowo umieszczony pomiędzy Świętym Janem a Matką Bożą Większą. Redemptoryści powinni zastąpić ten obraz innym odpowiednim”. Jak głosi tradycja, Ojciec Święty, który w dzieciństwie sam często modlił się przed ikoną, wyrzekł do o. Maurona te słowa: Uczyńcie ją znaną na całym świecie!

W styczniu 1866 r. ojcowie Michał Marchi i Ernest Bresciani otrzymali od augustianów w kościele Matki Bożej z Posterula ikonę Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Rozpoczęło się czyszczenie i odnawianie ikony. Zadanie to zostało powierzone polskiemu artyście malarzowi, Leopoldowi Nowotnemu.

26 kwietnia 1866 – oddano ikonę do kultu publicznego w kościele św. Alfonsa przy ulicy Merulana.

5 maja 1866 – Pius XI przybył do kościoła św. Alfonsa.

23 czerwca 1867 – odbyła się uroczysta koronacja ikony Matki Bożej Nieustającej Pomocy koronami papieskimi przez dziekana Kapituły Watykańskiej. Był to oficjalny akt uznania kultu Matki Bożej Nieustającej Pomocy, czczonej od ponad trzech i pół wieku.

Powstają liczne bractwa Matki Bożej Nieustającej Pomocy. W 1867 nastąpiło połączenie bractw w jedno Arcybractwo Matki Bożej Nieustającej Pomocy i św. Alfonsa. Jego pierwszym członkiem został Pius IX, który jako pierwszy odwiedził obraz w nowej siedzibie.

W 1870 r. wojska włoskie walczące o zjednoczenie Italii zdobyły Rzym. Pojawiło się niebezpieczeństwo wywłaszczenia oo. Redemptorystów na via Merulana. Dzięki interwencjom żony ambasadora francuskiego przy królu włoskim, pani Noaville (z domu Świejkowskiej), w 1878 roku uzyskano korzystny wyrok, gwarantujący redemptorystom prawo własności domu i świątyni.

Od 1876 roku rozpoczyna się okres misji: kościółek oo. redemptorystów w Roxbury (Boston, USA) został poświęcony Matce Bożej Nieustającej Pomocy. W dalszym czasie powstało 2300 kopii wizerunku cudownej ikony. W tym samym roku ustanowiono święto Błogosławionej Dziewicy Maryi pw. Nieustającej Pomocy wraz z czytaniami mszalnymi, własnym oficjum i modlitwami. Święto obchodzono w uroczystość poprzedzającą święto Jana Chrzciciela; zaś później wyznaczono dzień 27 czerwca jako ten, który poświęcony jest MBNP.

W 1927 r. w kościele św. Alfonsa w St. Louis (Missouri, USA), rozpoczęto nabożeństwa ku czci MBNP we wtorkowe wieczory. Zwyczaj ten rozprzestrzenił się z USA na cały świat, z czasem nabożeństwa organizowane były w różne dni tygodnia, a szczególnie w środę. *W 1990 roku ikonę umieszczono nad głównym ołtarzem kościoła. Przy tej okazji zauważono kiepski stan drewna i malowidła. Ikona została oddana do Muzeum Watykańskiego w celu przeprowadzenia gruntownych prac konserwatorskich. W trakcie renowacji zbadano drewno ikony promieniami Rentgena i metodą węgla C-14. Analiza wykazała, że deska ikony pochodzi z lat 1325-1480. Przeprowadzono również analizę pigmentów.

30 czerwca 1991 roku Jan Paweł II jako pierwszy papież odwiedził kościół św. Alfonsa przy via Merulana.

W 1995 roku przebudowano ołtarz główny, w którym znajduje się ikona Matki Bożej Nieustającej Pomocy.

Współcześnie święto Matki Bożej Nieustającej Pomocy obchodzimy 27 czerwca.